Kostajnica

ali jendna je u nasim srcima

RELJEF

Područje opštine je brdsko, sa najvišim brdima: Pastirevo, Balj i Um.
Južno od rijeke Une brdovito područje prelazi u brežuljkasto, sa mjestimičnim dolinama i usjecima uz riječice i veće potoke.
Uz dolinu rijeke Une i Strigove prostiru se ravnice na koje otpada 1/4 ukupne površine opštine, dok je 3/4 brdovito-brežuljkastog zemljišta.

Sa blizom i daljom okolinom, Kostajnica leži na nadmorskoj visini od 110-407 metara.
Sa stanovišta geografskog položaja i nadmorske visine područje opštine ima klimu umjereno-kontinentalnog tipa.

Mjesto Kostajnica ima nešto blažu klimu s obzirom da je sa sjevera zaštićeno brdom Djed.
Atmosferski talozi su ravnomjerno rasporedjeni u toku godine po cijelom području.
Mjeseci oktobar i novembar posebno su bogati padavima, te april i maj u proljetnom periodu.
U proljetnim i jesenjim danima česta je pojava guste magle dolinom Une, nizvodno i uzvodno od Kostajnice, te dolinom rijeke Strigove i potoka Tavije.
Samo mjesto Kostajnica rijetko je u toku godine obavijeno maglom.

Rijeke, rječice i potoci ovog područja pripadaju unskom riječnom slivu.
Una je u ovome području sve plića uslijed taloženja krečnjaka koji stvara sedru.
To se naročito vidi kod samog mjesta Kostajnica.
Ovim dijelom Une do Dobrljina nekad su saobraćale depeglije, dok danas na nekim dijelovima ove rijeke teško prolaze i manji čamci.
Osim Une najpoznatija je rijeka Strigova koja nastaje u selu Strigovi od riječice Kriva Rijeka.
To je brdska riječica koja u gornjem i srednjem toku ima mjestimične kaskade.
U donjem toku ima virove duboke i po nekoliko metara. Ulijeva se u rijeku Unu kod Briševaca.

PREUZETO SA: KRAJIŠKI KUTAK

Istorija Kostajnice

Po nekim pronađenim ostacima i dokumentima sačuvanim u arheološkim muzejima i bivšem kostajničkom samostanu, poznato je da se u ovim predjelima odvijao živ trgovački saobraćaj još od doba Rimljana. Imena naselja iz toga doba zvanično nisu poznata, ali jedno je sigurno da je duž saobraćajnica-cesta i puteva tih naselja bilo dosta.

U Kostajnici su pronađeni tragovi rimskog vodovoda i nekih stambenih i drugih objekata. Na području grada i danas se nailazi na tragove troske i ugljena, što nesumnjivo dokazuje da su se u tim vremenima tu nalazili rudnici i topionica željeza. U potoku koji teče sa Balja nađeni su ostaci suđa i predmeta iz rimskog doba što je neoboriv dokaz o postojanju naselja na ovom području koje datira još iz rimskog doba.

Doseljena slavenska plemena vremenom su se stapala sa zatečenim starosjediocima, te od njih primali mnoge kulturne tekovine, a starosjediocima su nametnuli svoj jezik i ime. Iz srednjeg vijeka je ostalo vrlo malo sačuvanog materijala o Kostajnici.Ime Kostajnica se pominje prvi put 1258. godine, a nastalo je od riječi – kesten, jer je predio s obje strane rijeke Une bogat kestenom.
Od tog vremena Kostajnica mijenja mnoge gospodare. Grof Aplandi je prvi posjednik Kostajnice, s zatim grof Celjski.
Poslje smrti Martina Frankopana, Kostajnica je ustupljena krupskom vojvodi Ivanu Revenjudu.

Osujećenim zavjerama ugarskih velikaša i biskupa, koji su htjeli da na ugarski prijesto dovedu poljskog princa Kazimira, kralj Matija je posebnom darovnicom darovao mnogo sela i gradove srpskom despotu Vuku, a među njima se spominje i Kostajnica.
Poslije Vukove smrti Kostajnica je u došla u posjed despota Đurđa Brankovića.
Tako je Kostajnica za kratko vrijeme promjenila mnogo gospodara.

Pobjedom Turaka kod Dubice 1513. godine, Kostajnica pada u posjed bana Petra Berislavića.
Već u prvoj polovici 16. vijeka grad i utvrda su vlašnistvo Zrinskih darovnicom kralja Ferdinada.
Za vrijeme Zrinskih, tvrđava je bila posebno utvrđena i nadgrađena.
Po tim gospodarima stara kostajnička tvrđava, koja je na desnoj obali Une, zove se Zrinjski grad.

PREUZETO SA: KRAJIŠKI KUTAK

Bosanski beg Malkoč je 1556. godine opsjedao Kostajnicu, koju je osvojio zahvaljujuci izdaji kapetana Lustthalera, pa je od tog vremena Kostajnica ostala pod upravom Turaka.
Čuveni turski putopisac Elvija Celebija je 1660. došao u Kostajnicu i između ostalog zapisao:

"Ovaj grad je podigao Zrinjski uz pomoć Ugarskog kralja Ferdinanda. Njegova nahija ima 40 sela…
Gradsko stanovništvo čine borci koji dan i noć vode borbe gubeći uzajamno glave…
Kostajnica je veliki grad, sagrađen od tvrdog materijala.
Oblik mu je petougaoani, a leži na obali rijeke Une, na teritoriji Banje Luke."

Požarevačkim mirom 1718. godine Austrija, kao mletačka saveznica u ratu sa Turcima, dobija Baniju i područja na desnoj obali Une, po dubini do planine Kozare.
Godine 1739. mirom u Beogradu, vraćeni su svi krajevi Turcima, a rijeka Una je granica između Austrije i Turske.
Kao sastavni dio kraljevine Ilirije, 1809. ovo područje dolazi pod vlast Napoleona i ostaje do 1814. godine.
Za vrijeme francuske vladavine sagrađen je drveni most između dviju Kostajnica.
Ovaj most, na kojem je i danas sačuvan obelisk sa Napoleonovim inicijalima – NI, bio je i ostao od velike važnosti za obje Kostajnice, jer je olakšan protok roba i ljudi između ova dva područja.
I ne samo to. Jedini tada most na Uni služi za prevoz robe koja ide sa Srednjeg Istoka za Evropu i obratno.
U Kostajnici se otvara carina za ove robe.
Međutim poslije kratkotrajne francuske uprave Kostajnica ponovo pada pod Tursku vlast 1814. godine.

U Pastirevu je hajdukovao Petar Petrović Pecija i hajdučki harambaša Petar Garača iz Strigove koji su 1858 g. podigli bunu protiv Turaka poznatu pod imenom Pecijina buna.
Organizovali su oko 3000 ustanika.
Opterećeni velikim brojem izbjeglica (žena i djece) preko 4000 i brojnim stokom, koju su izbjeglice sa sobom gonile, te pod pritiskom brojnije i naoružanije turske vojske, 21. jula u selu Tavija je razbijen Garačin odred.
Sutradan kod sela Kuljana razbijen je i Pecijin odred.
Većina ustanika je presla na austrijsku teritoriju, na lijevu obalu Une, a oko 300 ustanika se povuklo u Pastirevo zajedno sa Petrom Pecijom i Petrom Garačom.

PREUZETO SA: KRAJIŠKI KUTAK

Godine 1862. u Kostajnicu migriraju muslimani iz okoline Valjeva i Sabca, a posebno ih je mnogo doslo od Uzica.
Tu formiraju naselje koje i danas nosi ime Uzica po njihovom starom zavicaju.
Za vrijeme velikog bosansko-hercegovackog ustanka 1874 – 1875, kao i sva Bosanska Krajina i ovaj kraj je pruzao snazan otpor, a u Kostajnicu je vise puta dolazio Petar Mrkonjic cija je organizatorska uloga u borbi naseg naroda protiv turske vlasti imala ogroman znacaj.

Seljaci Citluka, Petrinje, Bacvana, Pobrdjana, Tavije i drugih okolnih sela 15. Avgusta 1875. su napali turske posade u selu Dvoriste.
Zaneseni pocetnim uspjesima ustanka ustanici su pod komandom Marka Bajalice i Marka Djenadije napali 19. avgusta Kostajnicu, ali su se poslje pocetnog uspjeha morali povuci.
U tim borbama s Turcima poginuo je Petar Garaca ciji se grob nalazi u Gornjoj Slabinji u zaseoku Alaginci, pa se po njemu samo mjesto zove – Garacin grob.
Da bi izbjegli totalno unistenje, ustanici su se 25. augusta podjelili u manje grupe.
Komandu nad ustanicima preuzeo je Petar Pecija od dotadasnjeg komandanta Ostoje (Janjetovića) Kormanosa.

Medjutim, bosanski ustanak predvodjen Vasom Pelagicem prosirio se i na prostore Grmeca gdje su ustanici stvorili slobodnu teritoriju, sa centrom u Crnim Potocima na tromedji Bosanske Krajine, Like i Dalmacije, koji su odrzali tokom cijele 1875. godine.
U periodu vodjenja ustanka Vaso Pelagic je 40 dana bio predsjednik Opstine Kostajnica.

1878. godine Kostajnica ponovo podpada pod austrijsku vlast i ostaje sve do zavrsetka Prvog svjetskog rata.
U pocetku Austrija uvodi vojni rezim, a kasnije ga zamjenjuje civilnom vlascu.
Za vrijeme Austrije Kostajnica je prvo bila kotar, a kasnije kotarska ispostava, novogradskog kotara, a za vrijeme Kraljevine Jugoslavije sreska ispostava novogradskog sreza.

PREUZETO SA: KRAJIŠKI KUTAK